Forfattaren bak meisterverka Fuglane og Is-slottet.

Publisert 06. oktober 2020

Tarjei Vesaas (1897–1970) er blant dei største norske diktarane i det tjuende hundreåret, og femti år etter han gjekk bort er han meir populær i utlandet enn nokon gong. Han skreiv både romanar, noveller, skodespel og dikt. I 1964 vart han som første nordmann tildelt Nordisk Råds litteraturpris.

Vesaas vart fødd på garden Vesaas i Vinje 20. august 1897. Han var den eldste av tre søner, og difor odelsgut. Men Vesaas avslørte snart at han ville gå ein annan veg; det var skrive han ville. Vinje var den faste bustaden hans gjennom heile livet, men han reiste mykje kring i Europa.

Etter eit år på Voss folkehøgskule og avtent verneplikt som gardist, byrja Vesaas i 1920 å skrive skisser, dikt og artiklar for lokale aviser. Året etter vann han førstepremien i ei vekebladtevling med eit prosadikt. Same året sende han ein roman til eit forlag, men den vart refusert. Oppmuntra vart han likevel; snart vann han førstepremien i ein novellekonkurranse (1922), og det skulle ikkje ta lang tid før han fekk gitt ut den første romanen sin, Menneskebonn (1923).

Etter Menneskebonn gav Vesaas ut åtte romanar, to skodespel, ei diktsamling og ei novellesamling, før han fekk eit gjennombrot med Det store spelet i 1934. Same året gifte han seg med lyrikaren Halldis Moren. Ekteparet slo seg ned på Midtbø, og året etter kom det første barnet, Olav.

Vesaas følgde godt med på moderne litteratur og teater, og fornya sjølv norsk prosadikting. Dei beste romanane sine skreiv han i sekstiårsalderen, som Fuglane, med den ugløymelege "tusten" Mattis, Is-slottet og den siste prosaboka Båten om kvelden. I sentrum av Vesaas' verker er gjerne menneske i møte med destruktive krefter i og utafor seg sjølv, det er eksistensielle kriser han oftast skildrar. Mellom hans mest kjende og verdsette bøker er også Kimen (1940), eit tett drama i eit lite øysamfunn og den første av Vesaas' store symbolromanar, og Huset i mørkret (1945), ein rein allegori over Noreg under krigen.

Vesaas debuterte seint som lyrikar, trass i at prosaen hans er full av lyriske element frå starten av. Samlinga Kjeldene kom ut i 1946, og etter kvart kom fem samlingar til, med ikoniske dikt som "Snø og granskog", "Regn i Hiroshima" og "Det ror og ror" - eit samla diktkorpus som står sentralt i den norske etterkrigslyrikken.

For novellesamlinga Vindane fekk han Veneziaprisen i 1953, og med det eit internasjonalt gjennombrot. I 1964 vart han som første nordmann tildelt Nordisk Råds litteraturpris, og for dei pengane oppretta han ein eigen pris – Tarjei Vesaas' debutantpris, som i dag har svært mykje å seie for nye forfattarar.

Bøkene til Vesaas er omsette til 32 språk.